| უნიფიცირებული დასახელება: | მეთოტრექსატიMethotrexate | ||
| ა.თ.ქ. კლასიფიკაცია: | |||
L04AX03 | L სიმსივნის საწინააღმდეგო პრეპარატები და იმუნომოდულატორები | ||
| 04 იმუნოდეპრესანტები | |||
| A იმუნოდეპრესანტები | |||
| X სხვა იმუნოდეპრესანტები | |||
L01BA01 | L სიმსივნის საწინააღმდეგო პრეპარატები და იმუნომოდულატორები | ||
| 01 სიმსივნის საწინააღმდეგო პრეპარატები | |||
| B ანტიმეტაბოლიტები | |||
| A ფოლიის მჟავას ანალოგები | |||
| ანოტაცია: | |||
| ჩვენება: | მწვავე ლიმფოლეიკოზი, ტროფობლასტური დაავადება, კანის კიბო, საშვილოსნოს ყელისა და საშოს კიბო, საყლაპავის კიბო, თავისა და კისრის ბრტყელუჯრედოვანი კიბო, თირკმლის მენჯისა და შარდსაწვეთების კიბო, ოსტეოგენური და რბილუჯრედოვანი სარკომა, იუინგის სარკომა, ფილტვის კიბო, სარძევე ჯირკვლის კიბო, სათესლე ჯირკვლებისა და საკვერცხეების ჰერმინოგენური სიმსივნეები, ღვიძლის კიბო, თირკმლის კიბო, რეტინობლასტომა, მედულობლასტომა, სასქესო ასოს კიბო, ლიმფოგრანულომატოზი. ფსორიაზი, ნაწლავების ანთებითი დაავადებები (წყლულოვანი კოლიტი, კრონის დაავადება), რევმატოიდული ართრიტი, მთელი რიგი სხვა აუტოიმუნური დაავადებები ადექვატური დოზებით. | ||
| ფარმაკოლოგიური თვისება: | მეთოტრექსატი წარმოადგენს სიმსივნის საწინააღმდეგო საშუალებას, რომელიც კონკურენტული მექანიზმით აინჰიბირებს ფერმენტ დიჰიდროლატრედუქტაზას. ეს უკანასკნელი ხელს უწყობს ფოლის მჟავას ტეტრაჰიდროფოლატად გარდაქმნას. ამის შედეგად ირღვევა თიმიდილის მჟავას და პურინების სინთეზი, რაც თავის მხრივ თრგუნავს დნმ-ის სინთეზს და უჯრედების გამრავლებას, ხოლო მცირე ხარისხით რნმ-ისა და ცილების სინთეზს. მეთოტრექსატი სპეციფიკური მოქმედებით ხასიათდება უჯრედული ციკლის S-ფაზის მიმართ. პრეპარატის მიმართ უფრო მგრძნობიარეა ქსოვილი უჯრედების მაღალი პროლიფერაციით, როგორიცაა: სიმსივნური ქსოვილი, ძვლის ტვინი, ნაყოფის და ეპითელიუმის უჯრედები. ამის გამო მეთოტრექსატი გამოიყენება ფსორიაზის სამკურნალოდაც, რომლის დროსაც კანის ეპითელური უჯრედების გამრავლების სიჩქარე გაცილებით მეტია ნორმალურ პროცესთან შედარებით. | ||
| ფარმაკოკინეტიკა: | პრეპარატის ვენაში ან კუნთებში შეყვანის შემდეგ სისხლის პლაზმაში მისი მაქსიმალური კონცენტრაცია აღინიშნება 0.5-2 სთ-ის შემდვგ. მეთოტრექსატი ფართოდ ნაწილდება ორგანიზმის ქსოვილებში, ასევე ასციტურ და პლევრულ სითხეებში. თირკმლის ქსოვილში იგი იდენტიფიცირდება რამოდენიმვ კვირის, ხოლო ღვიძლის ქსოვილში კი - რამოდენიმე თვის განმავლობაში. პრეპარატი საშუალო დოზით მიღების შემითხვევაში არ აღწევს ჰემატოენცეფალურ ბარიერში. ფარმაკოკინეტიკური მაჩვენებლები აღიწერება სამფაზიანი მრუდით. იგი გამოიყოფა თირკმელებით უცვლელი სახით. თირკმელების ფუნქციის დარღვევის დროს მეთოტრექსატის ელიმინაცია შარდით მცირდება, რის გამოც იზრდება მისი კონცენტრაცია სისხლის პლაზმაში. ჩვენებები მონოთერაპიის სახით: - სარძევე ჯირკვლის სიმსივნე; - ქორიოკარცინომა და სხვა ტროფობლასტური დაავადებები; კომბინირებული თერაპიის შემადგენლობაში: - მწვავე ლეიკოზი (განსაკუთრებით ლიმფობლასტური); - ბერკიტის ლიმფომა (გვიანი სტადიები - III და IV პეტერის სისტემის მიხედვით); - ლიმფოსარკომა; - სოკოსებრი მიკოზი (გვიანი სტადია). ინტრათეკალური შეყვანის დროს გამოიყენება პრეპარატის იზოტონური ხსნარი. - ნეიროლეიკემი. მაღალი დოზებით მონოთერაპიის დროს სიმსივნის საწინააღმდეგო კომბინირებული თერაპიისას: - ოსტეოგენური სარკომა; - მწვავე ლეიკოზი; - ფილტვების ბრონქოგენული კიბო; - თავისა და კისრის ეპიდერმოიდული სიმსივნე. მძიმე დამაინვალიდირებელი ფსორიაზის მკურნალობა (არაეფექტური სტანდარტული თერაპიის დროს). | ||
| დოზირება და მიღების წესი: | პრეპარატი გამიოყენება ვენაში, კუნთებში და ინტრათეკალურად. ქორიოკარცინომის და მსგავსი ტროფობლასტური დაავადებებისას საშუალო დოზა შეადგენს 15-30 მგ-ს, კუნთებში ყოველდღე 5 დღის განმავლობაში. განმეორებითი კურსის ჩატარება რეკომენდებულია 1 კვირის შემდეგ ტოქსიკური სიმპტომების ნიველირების შემდეგ. ჩვეულებრივ საჭიროა მკურნალობის 3-5 კურსი. სარძევე ჯირკვლის პირველადი კიბოს დროს იღლიის ქვეშ ლიმფურ კვანძებში მეტასტაზებით, საჭიროა მეთოტრექსატით ხანგრძლივი თერაპია ციკლოფოსფამიდითან და ფტორურაცილთან კომბინაციაში, დამატებითი მკურნალობის სახით რადიკალური მასტექტომიის დროს. მეთოტრექსატის საშუალო დოზა შეადგენს 40 მგ/მ2 პირველ და მე-8 დღეს. ლეიკოზის სამკურნალოდ მეთოტრექსატი გამოიყენება სიმსივნის საწინააღმდეგო კომბინირებული თერაპიის შემადგენლობაში. სოკოსებრი მიკოზის დროს იგი შეჰყავთ კუნთებში 50 მგ. ნეიროლეიკემიის დროს მეთოტრექსატი შეჰყავთ ინტრათეკალურად. დოზა დგინდება პაციენტის ასაკის მიხედვით. პაციენტის ასაკი: <1 წელზე - პრეპარატის დოზა: 6მგ; პაციენტის ასაკი: 1 წელი - პრეპარატის დოზა: 8მგ; პაციენტის ასაკი: 2 წელი - პრეპარატის დოზა: 10მგ; პაციენტის ასაკი: 3 წელი და ზევით - პრეპარატის დოზა: 12მგ; 4 თვემდე ასაკის ბავშვებსა და 70 წლის ასაკის ზევით პაციენტებში პრეპარატის დოზა უნდა შემცირდეს, ვინაიდან ამ კატეგორიის პაციენტებში ხშირად არსებობს გვერდითი მოვლენების განვითარების საშიშროება. ზემოთ აღნიშნულ დოზებში მეთოტრექსატი შეჰყავთ 2-დან 5 დღის ინტერვალით, თუმცა 1 კვირაზე ნაკლები ინტერვალით მისი შეყვანისას არსებობს მონაცემები ტოქსიკურ სიმპტომებთან დაკავშირებით. ინტრათეკალურად პრეპარატის შეყვანის დროს ხსნარის დასამზადებლად საჭიროა მეთოტრექსატის გახსნა ფიზიოლოგიურ ხსნარში 1 მგ/ მლ კონცენტრაციის მიღებამდე. ფსორიაზის თერაპიის დროს მიღების წესი და დოზირება დგინდება დაავადების სიმძიმისა და ექიმის გამოცდილების მიხედვით. მძიმე, სხვა მკურნალობისადმი რეფრაქტერული ფსორიაზის მკურნალობისას ეფექტი აღინიშნება მეთოტრექსატის ერთჯერადად ვენაში ან კუნთებში ინექციისას ერთხელ კვირაში 10-25 მგ-ის ოდენობით. დოზის კორექცია წარმოებს მიღებული შედეგების მიხედვით. მაქსიმალური დოზა შედგენს კვირაში 50 მგ-ს. სასურველი შედეგის მიღების შემდეგ დოზა საჭიროა მაქსიმალურად შევამციროთ მაქსიმალურად შესაძლო ინტერვალებით. რაც შეიმლება სწრაფად უნდა აღდგეს ჩვეულებრივი ადგილობრივი თერაპია. | ||
| გვერდითი მოვლენები: | სისხლმბადი სისტემის მხრივ: ლეიკოპენია, თრომბოციტოპენია, ანემია. მოსალოდნელია სხვადასხვა ლოკალიზაციის სისხლდენის წარმოშობა, ჰიპოგამაგლობულინემია. საჭმლისმომნელებელი ტრაქტის და ღვიძლის მხრივ: გინგივიტი, გულისრევა, ღებინება, ანორექსია, დიარეა, კუჭ-ნაწლავის ეროზიულ-წყლულოვანი დაზიანება, ღვიძლის ცხიმოვანი დისტროფია. მწვავე ატროფია, ღვიძლის ნეკროზი, სტეატოზი, პერიპორტალური ფიბროზი, ციროზი. ცნს-ს მხრივ: თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა, მხედველობის დარღვევა, ჰემიპარეზი და კრუნჩხვები. პრეპარატის ინტრათეკალურად შეყვანის შემდეგ შესაძლოა კრუნჩხვები, დამბლა, გიიენ-ბარეს სინდრომი და ცერებროსპინალური სითხის წნევის მომატება. შარდგამომყოფი სისტემის მხრივ: მძიმე ხარისხის ნეფროპათიას, ცისტიტი, ჰემატურია, აზოტემია, თირკმელების უკმარისობა. სასქესო ორგანოების და რეპროდუქციული ფუნქციის მხრივ: მამაკაცებში - დეფექტური სპერმატოგენეზი, გარდამავალი ოლიგოსპერმია. ქალებში - დეფექტური ოოგენეზი; მენსტრუალური ციკლის დარღვევა, უნაყოფობა, მუცლის მოშლა, ნაყოფის დაზიანება. კანის მხრივ: ერითემატოზული გამონაყარი, კანის ქავილი, ურტიკარია, ფოტომგრძნობელობა, დეპიგმენტაცია, ექკიმოზები, ტელეანგიექტაზიები, გამონაყარი და ფურუნკულოზი. ფსორიაზული დაზიანებები შესაძლებელია გაძლიერდეს ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედების შედეგად. შესაძლებელია ალოპეციის განვითარება, რომელიც ჩვეულიბრივ შექცეკადია. სხვადასხვა: არსებობს მონაცემები პნევმონიტის, ფილტვების ფიბროზის, შაქრიანი დიაბეტის და ოსტეოპოროზის განვთარების შესახებ. | ||
| უკუჩვენება: | - ღვიძლისა და თირკმელების ფუნქციის დარღვევა; - ორგანიზმის გამოფიტვა; - სისხლმბადი ფუნქციის დრღვევა; - ორსულობა. | ||
| განსაკუთრებული მითითებები: | პრეპარატის გამოყენება რეკომენდებულია მხოლოდ ექიმის მეთვალყურეობის ქვეშ, რომელსაც გააჩნია ციტოსტატურ საშუალებებთან მუშაობის გარკვეული გამოცდილება. ასევე პრეპარატის გამოყენება შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც მოსალოდნელი სარგებელი მკვეთრად სჭარბობს შესაძლო რისკს. პრეპარატი სიფრთხილით ინიშნება პეპტიური წყლულით, წყლულოვანი კოლიტით დაავადებულებში, ასევე ახალგაზრდა პაციენტებსა და ხანდაზმულებში. მკურნალობის დაწყების წინ, მისი მიმდინარეობის დროს და დამთავრებიდან 8 კვირის განმავლობაში საჭიროა ღვიძლისა და თირკმელების ფუნქციის, ასევე პერიფერიული სისხლის სურათის შემოწმება. გვერდითი მოვლენების განვითარებისას შესაძლებელია პრეპარატის დოზის შემცირება, ან მისი მიღების შეწყვეტა, ასევე შესაბამისი მაკორეგირებელი ღონისძიებები. მეთოტრექსატი სიფრთხილით ინიშნება ძვლის ტვინის აპლაზიით, ლეიკოპენიით, თრომბოციტიპენიით და ანემიით (ანამნეზში) შეპყრობილ პაციენტებში. გამოხატული ლეიკოპენიის განვითარებისას მოსალოდნელია ბაქტერიული ინფექციის განვითარება. აღნიშნულ შემთხვევაში პრეპარატის მიღება უნდა შევწყდეს და ჩატარდეს შესაბამისი ანტიბაქტერიული თერაპია. გამოხატული მიელოსუპრესიის დროს შესაძლებელია სისხლის გადასხმა. მეთოტრექსატის გამოყენებისას მოსალოდნელია მისი სწრაფად პროგრესირებადი ტოქსიკური ზეგავლენა ფილტვებზე, რომელიც პოტენციურად შეიძლება დამთავრდეს ლეტალური გამოსავლით. გვერდითი მოვლენები ფილტვების მხრივ, პნევმონიისა და ფილტვების ფიბროზის ჩათვლით შეიძლება განვითარდეს პრეპარატის ყველა დოზის მიღების შემთხვევაში, მაშინაც კი თუკი იგი გამოიყენება კვირაში 7.5 მგ -ის ოდენობით. აღნიშნულ შემთხვევაში პრეპარატის მიღება უნდა შეწყდეს და პაციენტს უნდა ჩაუტარდეს საგულდაგულო კონტროლი, მისი შესაძლო ინფიცირების გამორიცხვით. ფილტვების დაზიანების შესაძლებლობა მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული ნებისმიერი ფილტვისმიერი სიმპტომების არსებობისას, მაგ. მშრალი ხველა, ქოშინი, რომელსაც ადგილი აქვს პრეპარატის მიღების ფონზე. მეთოტრექსატის და ნეფრო-ან-ჰეპატოტოქსიკური პრეპარატების გამოყენებისას გ.ნსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო. მეთოტრექსატის მაღალი დოზით გამოყენების დროს საჭიროა კალციუმის ფოლინატის მიღება. მეთოტრექსატის მაღალი დოზები არ არის რეკომენდებული პაციენტებში ასციტით ან პლევრის ღრუში სითხის არსებობისას. პოტენციური ტოქსიკურობის გამოსავლენად საჭიროა თირკმელების ფუნქციის და სისხლში მეთოტრექსატის კონცენტრაციის კონტროლი. რეპროდუქციულ ასაკში მყოფმა ქალებმა, რომლებიც იღებენ მეთოტრექსატს, თავიდან უნდა აიცილონ ჩასახვის შესაძლებლობა. ლაქტაციის პერიოდში მეთოტრექსატის გამოყენებისას საჭიროა ძუძუთი კვების შეწყვეტა. მიზანშეწონილია შარდის გატუტიანება და დიურეზის სტიმულირება კრისტალურიის პროფილაქტიკისათვის. მძიმე ფსორიაზის სამკურნალოდ რეკომენდებულია ზუსტი დიაგნოზის დასმა ბიოფსიის მეშვეობით. ექსპერიმენტული კვლევის შედეგად დადგენილ იქნა პრეპარატის ემბრიოტიქსიკური და მუტაგენური თვისებები. მეთოტრექსატის ხსნარის მომზადებისას პერსონალმა უნდა გამოიყენოს სიფრთხილის განსაკუთრებული წესები. ჭარბი დოზირება აღინიშნება ანორექსია, სხეულის წონის დაქვეითება, მელენა, ლეიკოპენია და კომა. მეთოტრექსატის მიელოტოქსკური მოქმედების კარგი ნეიტრალიზაციის საშუალებას წამოადგენს კალციუმის ფოლინატი. მისი დოზა უნდა იყოს მეთოტრექსატის დოზის თანაბარი ან მასზე მეტი. იგი შეჰყავთ ვენაში ინფუზიის გზით 75 მგ-მდე 12 სთ-ის განმავლობაში, ხოლო მომდევნო შეყვანა ხორცილედება კუნთებში 12 მგ-ის რაოდენობით 4-ჯერ ყოველ სთ-ში. მეთოტრექსატის საშუალო დოზით გამოყენებისას გვერდითი მოვლენების განვითარების შემთხვევაში - 6-12 მგ კალციუმის ფოლინატი შეჰყავთ 4ჯერ ყოველ 6 სთ-ში. | ||
| ურთიერთქმედება სხვა მედიკამენტებთან: | მეთოტრექსატის და ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდული საშულებების, სულფანილამიდების, ფენიტოინის, ტეტრაციკლინის, ქლორამფენიკოლის ერთდროულმა გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს მეთოტრექსატის პლაზმის ცილების კავშირიდან გამოდევნა, რაც იწვევს პრეპარატის გვერდითი მოვლენების განვითარებას. მეთოტრექსატისა და ჰიდროკორტიზონის სუქცინატის, ცეფალოტინის, მეთილპრედნიზოლონის, ასპარაგინაზას, ბლეომიცინის, პენიცილინის, კანამიცინის, ვინკრისტინის და ვინბლასტინის ერთდროულმა გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს უჯრედების მიერ მეთოტრექსატის შთანთქმის დარღვევა. |
Page generation time: 0. 023282523 sec.
